dr. Izet Smajević, direktor

DR. IZET SMAJEVIĆ, DIREKTOR TERMOELEKTRANE „KAKANJ“:

VIŠEMILIONSKIM INVESTICIJAMA ĆE DO OKTOBRA 2011. GODINE
BITI REVITALIZOVANI I MODERNIZOVANI SVI RASPOLOŽIVI KAPACITETI

– Desetljećima jedna od okosnica privrednog razvoja općine Kakanj
– Permanentne aktivnosti na zaštiti okoline
– Izgradnja bloka 8, prioritetan zadakat u narednom periodu

 Rašid Hakić

Zahvaljujući prirodnom resursu uglju temeljnu osnovu privrednog razvoja općine Kakanj i šireg okruženja u proteklih pedesetak godina čine Rudnik i Termoeketrana, čijom sintezom poslovnih aktivnosti nastaju nove, višestruko korisne vrijednosti.

Termoelektrana je od puštanja u rad, 1956. godine, pa sve do kraja devedesetih godina prošloga stoljeća bilježila konstantu razvoja, što je potvrđivano proširenjem proizvodnih kapaciteta.

U kakvom stanju i sa kakvim mogućnostima je raspolagano u prvoj mirnodopskoj godini, koje su aktivnosti u proteklih petnaestak godina realizovane u cilju funkcionalnije proizvodnje i šta je sve učinjeno u cilju zaštite okoline?

Na navedena i druga, ništa manje važna pitanja, odgovore je dao Izet Smajević, prvi čovjek ovog privrednog kolektiva, stručnjak svjetskog renomea u oblasti o kojoj je riječ, čiji patenti su već poodavno implementirani u praksi, kako u domaćim, tako i drugim termoelektranama u makro okruženju.

BH BUSINESS MAGAZINE: Gospodine Smajević, šta su bile tehničko-tehnološke mogućnosti i kapaciteti kojima je Termoelektrana „Kakanj“ rapolagala početkom rada u prvoj mirnodopskoj, 1996. godini i kolika je bila ukupna godišnja proizvodnja ?

SMAJEVIĆ: U 1996. godini TE „Kakanj“ je imala ukupno instalisanih 578 MW, od čega su blokovi 1-4 imali instalisanu snagu po 32 MW, blokovi 5 i 6 po 110 MW, a blok 7 snagu od 230 MW. Iste godine u pogonu su bili blokovi 1-4, koji su radili i tokom cijele agresije, kao i blok 5, koji nije radio u prvim ratnim godinama, nego je u pogon ušao u julu 1995. godine. Blok 6 je pokrenut u novembru 1996. godine, a blok 7 tokom 1999. godine, što je bilo uvjetovano porastom potreba za električnom energijom u BiH.

U 1996. godini ostvarena je ukupna proizvodnja od 425.598 MWh, a u 1997. proizvodnja od 833.000 MWh. Najveća poslijeratna proizvodnja ostvarena je u 2007. godini i iznosila je 2.425.000 MWh.

BH BUSINESS MAGAZINE: Karakteristika prvih poslijeratnih godina je revitalizacija privrednih kapaciteta na čitavom bh. prostoru. Kolika su bila investicijska ulaganja donatorskih i vlastitih sredstava od 1996. do kraja 2005. godine kada je u pitanju TE „Kakanj“ ?

SMAJEVIĆ: U rekonstrukciju i sanaciju energetskih postrojenja u navedenom periodu izvršena su ulaganja u iznosu od 159 miliona KM, od čega 26 miliona KM kreditnih aranžmana, 20 miliona KM bila su donatorska sredstva, a ostalo vlastiti izvori finansiranja.

U kreditnom dijelu izvora investicijskih ulaganja najveći udio je kredit Vlade Japana kojim su finansirana ulaganja u rekonstrukciju kotla bloka 7 i automatike bloka 5. Investicionom odlukom za ova ulaganja Vlada Japana odobrila je kredit u iznosu od 13,7 miliona KM, a za isti projekat odobren je i kredit od EBRD-a u iznosu od 1,8 miliona KM. Ukupna ulaganja u rehabilitaciju bloka 7, u iznosu od 65,8 miliona KM okončana su u 2005. godini. Od ovog iznosa najveći dio odnosi se na ulaganja u rekonstrukciju kotla blok 7, u koji je uloženo 47,6 miliona KM, a znatna sredstva uložena su u rekonstrukciju automatike i to u iznosu od 13,5 miliona KM.

U proteklom periodu izvršena su ulaganja i u rekonstrukciju bloka 5 u iznosu od 45,4 miliona KM, od čega je 1,8 miliona KM finansirano iz kredita Vlade Japana, a ostalo su vlastita sredstva. U ovoj rekonstrukciji nejviše je uloženo u kotao 5 i to u iznosu od 21 milion KM, rekonstrukciju turbine bloka 5, što je koštalo 14,1 miliona KM i rekonstrukciju automatike u iznosu od 7,3 miliona KM.

U periodu od 1996. do kraja 2005. godine u rekonstrukcije i sanaciju izvršena su ulaganja i donatorskih sredstava u iznosu od 7,3 miliona KM. Najveća donatorska sredstva obezbijeđena su od USAID-a, te vlada Japana, Češke i Holandije. Sredstva USAID-a investirana su u rekonstrukciju elektrofiltera bloka 5 i 6, te rekonstrukciju sistema za tretman otpadnih voda, dok je najveći dio donatorskih sredstava Vlade Japana, oko 2,1 milion KM, utrošen u rekonstrukciju rezervnog sistema vanjske otpreme šljake i pepela.

BH BUSINESS MAGAZINE: Koji su efekti rekonstrukcije blokova 5 i 7 i u kojoj fazi su aktivnosti na rekonstrukciji bloka 6 ?

SMAJEVIĆ:  Nominalna snaga bloka 5 prije rekonstrukcije iznosila je 110 MW, a isti je radio na maksimalnoj snazi od 90 MW. Rekonstrukcijom snaga je povećana na 118 MW, a stepen iskorištenja bloka sa oko 28% prije rekonstrukcije, povećan je na 38 %. Znatno je smanjen specifični utrošak toplote bloka, koji je iznosio oko 13.000 kJ/kWh, a garantnim ispitivanjem utvrđena je vrijednost od 11.200 kJ/kWh.

Smanjena je emisija Nox sa oko 1.700mg/Nm kubnih, na manje od 900 mg/Nm kubnih uvođenjem vrtložnog gorionika. Značajno je smanjeno prljanje ogrjevnih površina kotla i više nema potrebe za zastojem bloka zbog čišćenja. Povećan je stepen automatizacije bloka uvođenjem modernog, savremenog, distribuiranog sistema za upravljanje, regulaciju, mjerenje, zaštitu i akviziju podataka. Povećana je vremenska raspoloživost i pouzdanost rada bloka uz postizanje nominalne snage, što je jedan od većih efekata rekonstrukcije.

Kada su u pitanju efekti rekonstrukcije bloka 7 bitno je istaći da je riješen nejveći problem vezan za često pucanje cijevi u kotlu, što je bio veoma čest uzrok izlaska bloka iz pogona. Stepen iskorištenja bloka sa prethodnih 30% podignut je na 35%, smanjen je specifični utrošak bloka koji je prije rekonstrukcije iznosio oko 12.000 kJ/kWh, na 10.500 kJ/kWh, a uvođenjem vrtložnog gorionika smanjena je emisija Nox sa oko 1.700 mg/Nm kubnom na manje od 800 mg/ Nm kubnom. Kao i kod bloka 5, povećan je stepen automatizacije bloka uvođenjem modernog sistema za upravljanje, regulaciju,

mjerenje, zaštitu i akviziju podataka, te povećana vremenska raspoloživost i pouzdanost rada, uz postizanje nominalne snage.

Što se tiče bloka 6, instalisane snage 110 MW, u toku su aktivnosti na realizaciji projekta revitalizacije.  Blok je pušten u pogon u maju 1977. godine, nakon rekordno kratke izgradnje, koja je trajala od 1973. godine. Od puštanja u pogon pa do donošenja odluke za revitalizaciju, ovaj blok je odradio oko 160.000 pogonskih sati.Na bloku o kojem je riječ, u aprilu 1992. godine bio je započet generalni remont, ali zbog ratnih dejstava svi izvođači radova su se povukli, pri čemu je veliki dio opreme ostao demontiran. Vlastitim snagama tokom ratnih godina urađena je konzervacija većine opreme i dijelova bloka, a dekonzervacija je izvršena 1996. godine, kada je urađen i zadnji kapitalni remont bloka, jer se čekala njegova revitalizacija.

Na osnovu Elaborata o opravdanosti revitalizacije, koji je izradio poseban stručni tim, Nadzorni odbor je polovinom 2008. godine usvojio odluku o investicionom ulaganju u revitalizaciju bloka u iznosu od 94 miliona KM.

Projektom  je obuhvaćena revitalizacija kotlovskog, turbinskog, generatorskog, elektrofilterskog i elektro postrojenja, glavnog parovoda od kotla do turbine, sistema upravljanja blokom, te građevinski objekti. Cilj projekta revitalizacije je osposobljavanje bloka za siguran, pouzdan i ekonomičan rad u narednih petnaest godina, uz što manji negativni uticaj na okolinu.

U tom smislu, po pojedinim postrojenjima, revitalizacijom se planiraju postići sljedeći ciljevi.

Za kotlovsko postrojenje i parovod maksimalna trajna produkcija pare 350 t/h, pouzdan i ekonomičan rad kotla u narednih petnaest godina, smanjenje temperature dimnih plinova na kraju kotla na 165 stepeni Celzijusa, kontinuiran rad bez potrebe za zaustavljanjem kotla radi čišćenja i bez pucanja kotlovskih cijevi u neprekidnom trajanju od najmanje 3.000 sati, malootpadno sagorijevanje,  te zamjena parovoda svježe i međupregrijane pare radi obezbjeđenja odgovarajuće sigurnosti rada postrojenja i produženje radnog vijeka za narednih petnaest godina.

Za turbinu i turbinsko postrojenje produženje radnog vijeka za narednih petnaest godina i modenizaciju vitalnih sklopova turbine i opreme turbine, mogućnost rada revitalizirane turbine u čisto kondenzionom i toplofikacionom, odnosno režimu kogeneracije električne i do 150 MW toplotne energije, povećanje snage turbine za cca 7 do 10 % na osnovu savremenih rješenja protočnog dijela VT,ST i NT dijela turbine,  povećanje energetske efikasnosti turbine i turbinskog postrojenja u odnosu na prvobitno projektovano stanje, kod kondenzacionog režima rada, obezbjeđenje potrebne količine pare za projektovani nagrijev napojne vode kroz niskotlačne i visokotlačne posude, povećanje pouzdanosti i raspoloživosti rada turbine i turbinskog postrojenja, pouzdan i siguran rad regulacijskih spojnica, a time i kotlovskih napojnih pumpi bloka 6 u svim režimima rada u narednih petanest godina eksploatacije, veći stepen iskorištenosti kotlovskih napojnih pumpi smanjivanjem potrošnje električne energije za pogon, pouzdan i ekonomičan rad turbinskog ciklusa, zamjena zastarjele opreme i poboljšanje uslova rada pogonskog personala.

Za generatorsko postrojenje revitalizacijom se želi postći produženje radnog vijeka za narednih 100.000 sati, povećanje snage generatora od 7 do 10%, te povećanje rasploživosti, pouzdanosti i sigurnosti rada generatora. Za elektropostrojenja modernizacija i produženje radnog vijeka za narednih petnaest godina, povećanje pouzdanosti i rapoloživosti i smanjenje vlastite potrošnje električne energije. Za I&C, sistem upravljanja, planirana je cjelokupna zamjena postojeće I&C opreme, provjerenim, mikroprocesorski baziranim, distribuiranim DSC sistemom sa ekranskim vizualizacijskim sistemom. Planirana je i zamjena opreme u polju, zajedno sa regulacionim ventilima, pogonima i transmiterima, zamjena svih servopogona u bloku, te zamjena 0,4 kV elektropostrojenja, 0,4 kV kablova i svih 0,4 servopogona. Za elektrofiltersko postrojenje planirano je povećanje efikasnosti elektrofiltera u cilju smanjenja prašine, a za građevinske objekte sanacija fasade i krova kotlovnice, adaptacija komandne prostorije i ostalo.

Ovakve performanse bloka, uz redovno održavanje, mogle bi se održati za vrijeme ekonomskog vijeka bloka petnaest godina nakon revitalizacije, odnosno do 2026. godine.

Neki od ekonomskih pokazatelja za revitalizaciju bloka 6 su NPV 31.460.000 KM, interna stopa povrata 15,74%, a vrijeme povrata uloženih sredstava je 8,7 godina. Navedeni pokazatelji isplativosti procijenjeni su na osnovu kriterija i to metode otplate uloženih sredstava, metode neto sadašnje vrijednosti, metode povrata sredstava, te interne stope rentabilnosti.

       PROIZVODNI CIKLUS USKLAĐEN SA
STANDARDIMA KVALITETA

BH BUSINESS MAGAZINE: Složen i zahtjevan tehničko-tehnološki proces uslovljen je pridržavanjem normi kvalitata shodno međunarodnim standardima.

Koji su  standardi do sada implemenatirani i sa kakvim efektima ?

SMAJEVIĆ: Termoelektrana „Kakanj“ je još prije deset godina pepoznala prednosti uvođenja standardizovanih sistema upravljanja kvalitetom i okolinskog upravljanja, kao podsistema cjelokupnog sistema upravljanja. U tom smislu, već od 2003. godine posjedujemo certifikat o usklađenosti sopstvenog sistema upravljanja kvalitetom sa zahtjevima standarda EN ISO 9001, a od 2008. godine posjedujemo i certifikat EN ISO 14001 o usklađenosti sistema okolinskog upravljanja sa zahjevima ovog standarda. Termoelektrana „Kakanj“ je prva na području bivše Jugoslavije, sa izuzetkom nekih termoelektrana u Sloveniji, koja je implementirala standard ISO 14001.

To je omogućilo svim zaposlenicima da se na vrijeme upoznaju sa svojim okolinskim obavezama, a u cilju smanjenja negativnog uticaja termoelektane na okoliš.

Prilikom uspostave zahtjeva prema našim poslovnim partneraima okolinski aspekti sve se više ugrađuju u ugovore. U nekim okolinskim aspektima Termoelektrana „Kakanj” postiže bolje okolinske učinke od onih koje traži postojeće zakonodavstvo, kao što je slučaj sa specifičnom emisijom čestica s bloka 5, koja je znatno ispod granične vrijednosti emisije propisane domaćim zakonodavstvom.

Sistem upravljanja kvalitetom i okolinskog upravljanja se održavaju i stalno poboljšavaju primjenom koncepta kontinuiranog poboljšanja. U tu svrhu obezbjeđuju se posebni resursi, izvode i nadziru procesi, ispunjavaju zahtjevi kupaca i drugih zainteresovanih strana, te ispunjavaju primjenjivani zakonski ciljevi.

U cilju održavanja kontinuiteta validnosti postojećih certifikata, a od stupanja na snagu novog izdanja standarda EN ISO 9001:2008, poduzete su potrebne radnje u cilju usklađivanja sistema upravljanja sa zahtjevima novog izdanja.

BH BUSINESS MAGAZINE: Koje su ostale značajne aktivnosti kojima je pospješen rad raspoloživih kapaciteta ?

SMAJEVIĆ: Pored velikih rekonstrukcija realizovanih na blokovima 5 i 7 i rekonstrukcije bloka 6, planirane za realizaciju tokom 2011. godine izvedene su i mnoge druge značajne aktivnosti na postrojenjima kojima je poboljšan rad rasploživih kapaciteta.

Tako je 2006. godine završena rekonstrukcija rashladnog sistemablokova 5 i 6, što je podrazumijevalo uvođenje zatvorenog rashladnog sistema, te rekonstrukciju rashladnih tornjeva i crpne stanice, čime je znatno smanjeno zahvatanje vode iz rijeke Bosne. Ukupan iznos investicije bio je 13 miliona, od čega 11,7 miliona kreditnih sredstava, shodno investicionoj odluci.

Što se tiče bloka 7, nedavno je završen kapitalni remont, koji je trajao tri i po mjeseca, pri čemu su urađeni značajni poslovi na vitalnim postrojenjima bloka, a kao najveće treba izdvojiti rekonstrukciju generatora, što je koštalo oko 18 miliona KM i rashladnih uređaja, u što je uloženo oko 8 miliona KM.

Netom je završena i rekonstrukcija kombinovanih uređaja na depou uglja, koja omogućava nesmetan i poboljšan dotok uglja do Termoelektrane, u što je investirano oko 3,2 miliona KM.

Bitno je spomenuti i okolinske projekte u okviru programa POWER 4, koje je finasirala Svjetska banka sa 6,5 miliona dolara, a vlastito učešće EP BiH bilo je 1,12 miliona dolara. U prvom redu to je rekonstrukcija elektrofiltera na bloku 5, kojom je poslije elektrofiltera ugrađen vrećasti filter, čime je znatno smanjena emisija čvrstih čestica, koja je daleko ispod propisa predviđenim domaćim i ino zakonima.

Završena je izrada Studije za odsumporavanje, izvršena je revizija i neophodno je ugraditi primjedbe, a u okviru POWER-a 4 tokom naredne godine bit će urađena rekultivacija deponije za šljaku i pepeo, što je veoma važan projekat i za Termoelektranu i okolinu, te projekat rekonstrukcije tretmana otpadnih voda i zamjena opreme za okolinski monitoring.

U skladu sa Zakonom o zaštiti okoliša FBiH, Termoelektrana „Kakanj“ je u martu 2009. godine sačinila i nadležnom ministarstvu dostavila Plan aktivnosti sa mjerama i rokovima za postupno smanjenje emisija i zagađenja, te za usaglašavanje sa najboljim rasploživim tehnikama. Osim presjeka trenutnog stanja u pogledu potrošnje prirodnih resursa, energije, emisija u zrak i vodu, količine čvrstog otpada i emisije buke, ovaj plan sadrži plan aktivnosti i mjera koje Termoelektrana „Kakanj“ planira provesti u narednom periodu kako bi se navedeni uticaji sveli na nivoe koji odgovaraju najboljim rasploživim tehnikama. Navedeni plan odnosi se na vremenski period do 2014. godine, a dobijanje okolinske dozvole, na osnovu dostavljenog plana aktivnosti, očekuje se u najskorijem periodu.

BITAN ČINILAC U DOMAĆEM ELEKTROENERGETSKOM SEKTORU

BH BUSINESS MAGAZINE: Gospodin Smajević, šta predstavlja strateške planske aktivnosti poslovodstva Termoelektrane „Kakanj“ u narednom periodu ?

SMAJEVIĆ: Najvažnija strateška aktivnost koja predstoji je izgradnja novog bloka 8, koji bi se gradio na postojećoj lokaciji. Time bi se obezbijedila zamjena za postojeće blokove koji izlaze iz pogona.

   Izgradnjom bloka 8 obezbjeđuje se kontinuitet proizvodnje uglja i prestruktuiranje srednjebosanskih Rudnika u sklopu Koncerna JP EP BiH. Blok 8 gradi se kao TE-TO blok i predviđen je za rad u kogeneraciji, čime se obezbjeđuje dugoročno snabdijevanje toplotnom energijom okolnih gradova. Bitno je istaći činjenicu da je tokom izgradnje bloka 7 izgrađen i dobar dio zajedničkih objekata i postrojenja, koja bi bila u funkciji rada bloka 8. Radi se o depou uglja sa dopremom uglja do mjesta kotlovnice, deponiji šljake i pepela sa magistralnim transporterima, dimnjakom visine 300 metara za otpremu dimnih plinova, kao i mnogi drugi objekti, tako da cijenimo da bi se znatno uštedjelo na troškovima izgradnje u odnosu na investicionu vrijednost novog bloka koji bi se gradio na nekom lokalitetu bez navedene infrastrukture.

Odluka o investiciji izgradnje bloka 8 trebala bi biti usvojena do decembra 2011. godine, ugovor za glavnu tehnološku opremu maja 2013. godine, građevinska dozvola u aprilu 2014., početak građevinskih radova za GPO u junu iste godine, a početak komercijalne proizvodnje septembra 2018. godine.

Bitno je navesti i to da je u okviru priprema za izgradnju bloka 8 potpisan ugovor između JP „Elektroprivreda BiH“ i Općine Kakanj za program „Prijateljskog okruženja“ kojim će se obezbijediti 3.000.000 KM za projekte u okviru zaštite životne sredine i izgradnju objekata infrastrukture za mjesne zajednice koje gravitiraju Termoelektrani „Kakanj“.

DR. IZET SMAJEVIĆ rođen je 18. augusta 1952. godine u Visokom, gdje je završio i osnovnu školu. Srednju mašinsko tehničku školu završio je u Sarajevu 1971. godine. Akademsko zvanje diplomiranog inžinjera mašinstva, sa ocjenom 10, stekao je 1976. godine na Mašinskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu.  U istoj visokoškolskoj ustanovi, uz redovan rad u TE „Kakanj“, 1982. godine završio je III stepen Studija, smjer Termoenergetska postrojenja. Magistarski rad pod naslovom Doprinos razvoju detonaciono –impulsnog postupka čišćenju vanjske strane kotlovskih ogrijevnih površina, odbranio je 1984. godine. Postupak je zaštićen patentom i primijenjen u BiH i inostranstvu.

Doktorski rad na temu Istraživanje pulzirajućeg sagorijevanja  gasovitog goriva sa analizom mogućnosti primjene, odbranio je 1991. godine na Mašinskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu.

Tokom 1996. godine u Nurnbergu je završio jednogodišnji specijalistički studij na temu: Razvoj novih projekata-od ideje do implementacije.

Redovni je profesor na Mašinskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu.

Kao autor ili koautor objavio je 120 naučnih i stručnih radova, 36  u časopisima, od čega je 12 indeksiranih, jednu monografiju, dva univerzitetska udžbenika i poglavlje u tri knjige sa međunarodnom recenzijom, od kojih su dvije izdate u inostranstvu.

Dobitnik je brojnih priznanja i nagrada od kojih Medalje rada uručene od Predsjedništava  SFRJ 1988. godine i Zlatne značke TE „Kakanj“ za doprinos primjeni nauke u praksi, 1991. godine.

Direktor Termoelektrane „Kakanj“ je od marta 2010. godiine.

Oženjen je i otac dva sina., koji su se također opredijelili za tehničke studije.